Πεντηκοστή: Ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος

    Πεντηκοστή: Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἡ Πεντηκοστὴ ἦταν ἡ ἑορτὴ ποὺ γινόταν πενῆντα μέρες μετὰ ἀπὸ τὸ Πάσχα. 

Ὅπως στὸ Πάσχα ἑορταζόταν ἡ ἔξοδος τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπὸ τὴ δουλεία τῆς Αἰγύπτου, ἔτσι καὶ στὴν Πεντηκοστὴ ἑορταζόταν ἡ δωρεὰ τῶν δέκα ἐντολῶν ἀπὸ τὸν Θεὸ στὸν Μωυσῆ στὸ ὅρος Σινᾶ. 

Στὴ νέα Διαθήκη τοῦ Μεσσία, τὸ Πάσχα παίρνει ἕνα νέο νόημα μὲ τὸν ἑορτασμὸ τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του, τὴν ἔξοδο τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὸν ἁμαρτωλὸ κόσμο στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Καὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη ἐπίσης, ἡ ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς πληροῦται καὶ ἀνακαινίζεται μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ «νέου νόμου», τὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στοὺς Ἀποστόλους τοῦ Χριστοῦ. 

 

    «Καὶ ἐν τὼ συμπληροῦσθαι την ἠμέραν τῆς πεντηκοστῆς ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτό. Καὶ ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὦσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας, καὶ ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι· καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὠσεὶ πῦρός, ἐκάθισέ τε ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνὲύματος Ἁγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἐτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι» (Πράξ. 2, 1-4). 

 

    Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ποὺ ὁ Χριστὸς ὑποσχέθηκε στοὺς Ἀποστόλους, ἦρθε τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς (Ἰωάν. 14, 26· 15, 26· Λούκ. 24, 46· Πράξ. 1, 5). Οἱ Ἀπόστολοι ἔλαβαν «δύναμιν ἐξ ὕψους» καὶ ξεκίνησαν νὰ κηρύττουν καὶ νὰ μαρτυροῦν γιὰ τὸν Ἰησοῦ ὡς τὸν ἀναστημένο Χριστό, τὸν Βασιλέα καὶ Κύριο. Αὐτὴ ἡ στιγμὴ παραδοσιακὰ ἀποκαλεῖται στὸν Χριστιανισμὸ ὡς ἡ γενέθλιος ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας. 

 

    Ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος 

 

    Στὶς ἀκολουθίες τῆς Πεντηκοστῆς, ὁ ἐρχομὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἑορτάζεται μαζὶ μὲ τὴν πλήρη ἀποκάλυψη τῆς Ἁγίας Τριάδος: Πατήρ, Υἱὸς καὶ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἡ πληρότητα τῆς Θεότητος δηλώνεται μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Πνεύματος στὸν ἄνθρωπο, καὶ οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ὕμνοι ἑορτάζουν αὐτὴ τὴν ἐκδήλωση ὡς τὴν τελικὴ πράξη τῆς αὐτοαποκάλυψης καὶ αὐτοπροσφορᾶς τοῦ Θεοῦ στὴ Δημιουργία Του. Γιὰ αὐτὸ τὸν λόγο ἡ Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς καλεῖται καὶ «Ἡμέρα τῆς Ἁγίας Τριάδος» στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Συχνὰ αὐτὴ τὴ μέρα ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος -συγκεκριμένα αὐτὴ τῶν τριῶν ἀγγελικῶν μορφῶν ποὺ ἐμφανίστηκαν στὸν Ἀβραάμ, τὸν προπάτορα τῆς χριστιανικῆς πίστης- τοποθετεῖται στὸ κέντρο τοῦ Ναοῦ. Αὐτὴ ἡ εἰκόνα χρησιμοποιεῖται μαζὶ μὲ τὴν παραδοσιακὴ εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς, ποὺ ἀποτελεῖ καὶ τὴν αὐθεντικὴ καὶ πρωτότυπη ἀπεικόνιση τῆς Ἐκκλησίας· στὴν εἰκόνα αὐτὴ ἀπεικονίζονται οἱ πύρινες γλῶσσες πάνω ἀπὸ τὰ κεφάλια τῶν Ἀποστόλων (καὶ τῆς Παρθένου Μαρίας σὲ κάποιες ἐκδοχὲς τοῦ εἰκονογραφικοῦ θέματος), οἱ ὁποῖοι κάθονται σὲ ἡμικύκλιο, στὴ μέση τοῦ ὁποίου εἰκονίζεται ἕνα συμβολικὸ πρόσωπο: ὁ κόσμος. 

 

    Μὲ τὴν Πεντηκοστὴ ἔχουμε τὴν τελικὴ συμπλήρωση τοῦ ἔργου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ ξεκίνημα τῆς μεσσιανικῆς ἐποχῆς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, μυστικῶς παρούσας σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο μέσα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Μεσσία. Γι’ αὐτὸ τὸν λόγο ἡ πεντηκοστὴ ἡμέρα ἀποτελεῖ τὸ ξεκίνημα μιᾶς ἐποχῆς πέραν τῶν ὁρίων αὐτοῦ τοῦ κόσμου, καθὼς τὸ πενῆντα ἀποτελεῖ τὸν ἀριθμὸ ποὺ συμβολίζει, στὴν ἰουδαϊκὴ καὶ χριστιανικὴ εὐσέβεια, τὴν αἰώνια καὶ οὐράνια πλήρωση: ἑπτὰ φορὲς τὸ ἑπτά, σὺν ἕνα. 

 

    Ἔτσι, ἡ Πεντηκοστὴ εἶναι μία ἀποκαλυπτικὴ μέρα, ποὺ σημαίνει τὴ μέρα τῆς τελικῆς ἀποκάλυψης. Καλεῖται ἐπίσης καὶ ἐσχατολογικὴ μέρα, ποὺ σημαίνει τὴ μέρα τοῦ τελικοῦ πληρώματος (ἡ λέξη «ἔσχατον» σημαίνει τὸ «τέλος»). Γιατί ὅταν ἔρθει ὁ Μεσσίας καὶ φανεῖ ἡ μέρα τοῦ Κυρίου, τότε θὰ εἶναι παροῦσες καὶ οἱ ἔσχατες ἡμέρες, στὶς ὁποῖες, κατὰ τὰ λόγια τοῦ Θεοῦ, «ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνὲύματός μοῦ ἐπὶ πᾶσαν σάρκα» (Πράξ. 2, 17). Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀρχαία προφητεία στὴν ὁποία ἀναφέρεται ὁ Ἀπόστολος Πέτρος κατὰ τὸ πρῶτο κήρυγμα τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, ποὺ εἰπώθηκε τὴν πρώτη Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς (Πράξ. 2, 17· Ἰωὴλ 3, 1-5). 

 

    Ἄλλη μιὰ φορὰ πρέπει νὰ σημειωθεῖ πὼς ἡ Πεντηκοστὴ δὲν εἶναι ἁπλᾶ ὁ ἑορτασμὸς ἑνὸς γεγονότος ποὺ συνέβη πρὶν ἀπὸ αἰῶνες. Εἶναι ὁ ἑορτασμὸς αὐτοῦ ποὺ πρέπει νὰ γίνει καὶ γίνεται σὲ μᾶς, στὴν Ἐκκλησία, σήμερα. Ὅλοι ἔχουμε πεθάνει καὶ ἀναστηθεῖ μαζὶ μὲ τὸν Μεσσία καὶ Βασιλιᾶ μας. Εἴμαστε «ναοὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ὁ Θεὸς κατοικεῖ μέσα μᾶς (Ρώμ. 8· Α΄ Κόρ. 2-3 καὶ 12· Β΄ Κόρ. 3· Γάλ. 5· Ἐφ. 2-3). Ἐμεῖς μὲ τὴν ἰδιότητα τοῦ μέλους τῆς Ἐκκλησίας ἔχουμε λάβει τὴ «σφραγῖδα τῆς δωρεᾶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» μὲ τὸ μυστήριο τοῦ Χρίσματος. Καθένας ἀπὸ ἐμᾶς ἔχει ἀξιωθεῖ προσωπικὰ τῆς χάριτος τῆς Πεντηκοστῆς. 

 

    Ἡ θεία Λειτουργία τῆς Πεντηκοστῆς ἐπαναφέρει καὶ πάλι στὸ νοῦ τὸ βάπτισμά μας ἐν τῷ Χριστῷ, μὲ τὸν στίχο ἀπὸ τὴν Πρὸς Γαλάτας ποὺ ξανὰ ἀντικαθιστᾶ τὸν Τρισάγιο Ὕμνο. Εἰδικοὶ στίχοι ἀπὸ τοὺς Ψαλμοὺς ἀντικαθιστοῦν τοὺς ἀντιφωνικοὺς Ψαλμοὺς τῆς Λειτουργίας. Τὸ Ἀποστολικὸ καὶ τὸ Εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα μᾶς μιλοῦν γιὰ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Πνεύματος στοὺς ἀνθρώπους. Τὸ κοντάκιο ψαλμωδεὶ τὴν ἀντιστροφὴ τῆς Βαβέλ, καθὼς ὁ Θεὸς ἑνώνει τώρα τὰ ἔθνη μὲ τὴν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος. Τὸ ἀπολυτίκιο διακηρύσσει τὴ σύναξη σύμπαντος τοῦ κόσμου στὸ «δίκτυον» τοῦ Θεοῦ, μέσα ἀπὸ τὸ ἔργο τῶν «ἁλιέων ἀνθρώπων» (Μάτθ. 4, 19 καὶ Μάρκ. 1, 17), δηλαδὴ τῶν Ἀποστόλων. Οἱ ὕμνοι «Βασιλεῦ Οὐράνιε» καὶ «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν» ἄδονται γιὰ πρώτη φορὰ μετὰ τὸ Πάσχα, καλῶντας τὸ Ἅγιο Πνεῦμα νὰ «σκηνὼσῃ ἐν ἡμῖν» καὶ διακηρύσσοντας πὼς «ἐλάβαμε Πνεῦμα ἐπουράνιο». Ὁ Ναὸς εἶναι διακοσμημένος μὲ ἄνθη καὶ φύλλα τοῦ καλοκαιριοῦ, γιὰ νὰ καταδειχθεῖ πὼς ἡ θεϊκὴ πνοή, ὡς τὸ «ζωοποιὸν Πνεῦμα», ἔρχεται καὶ ἀνακαινίζει ὅλη τὴν κτίση. Στὰ Ἑβραϊκά, ἡ ἴδια λέξη, ἡ λέξη ruach (ρούαχ), χρησιμοποιεῖται καὶ γιὰ τὸ Πνεῦμα καὶ γιὰ τὴν πνοὴ καὶ γιὰ τὸν ἄνεμο. 

 

    «Εὐλογητὸς εἶ Χρὶστὲ ὁ Θὲὸς ἡμῶν, ὁ πάνσόφους, τὸὺς ἁλιεῖς ἀναδείξας, καταπέμψας αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, καὶ δι᾿ αὐτῶν, τὴν οἰκουμένην σαγηνεύσας· Φίλάνθρωπε, δόξα σοὶ» (Τροπάριο). 

 

    «Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος· ὅτε τοῦ πῦρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε· καὶ συμφώνως δοξάζομεν, τὸ πανάγιον Πνεῦμα» (Κοντάκιον). 

 

    Ὁ Μέγας Ἑσπερινὸς τὸ ἀπόγευμα τῆς Πεντηκοστῆς ἔχει τρεῖς ἐκτενεῖς προσευχὲς κατὰ τὶς ὁποῖες οἱ πιστοὶ γονατίζουν γιὰ πρώτη φορὰ μετὰ τὸ Πάσχα. Τὴ Δευτέρα μετὰ τὴν Πεντηκοστὴ εἶναι γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἡ ἑορτὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· ἡ Κυριακὴ μετὰ τὴν Πεντηκοστὴ εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων. Αὐτὴ εἶναι ἡ λογικὴ λειτουργικὴ σειρά, μιᾶς καὶ ὁ ἐρχομὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πληροῦται μὲ τὸν ἐξαγιασμὸ τῶν πιστῶν καὶ αὐτὸς ἐξάλλου εἶναι καὶ ὁ σκοπὸς τῆς δημιουργίας καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου «ὅτι ἐγὼ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν, καὶ ἁγιασθήσεσθε καὶ ἅγιοι ἔσεσθε, ὅτι ἅγιος εἰμι ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν...» (Λευιτ. 11, 44-45· Α΄ Πέτρ. 1, 15-16). 

 

π. Θωμᾶς Χόπκο.

 

Πηγή:: www.vimaorthodoxias.gr