Ἡ πλάνη τῆς ἀστρολογίας
τοῦ Μεγάλου Βασιλείου
Αὐτές μέν οἱ σοφίες τῶν μοιάζουν μέ τά ὑφάσματα τῆς ἀράχνης (Μ. Βασίλειος)
Ὥστε, ἄν εἶναι ἀδύνατον νά ἐπιτύχει κανείς μέ ἀκρίβεια τήν ὥρα, καί ἄν ἡ παραμικρή μεταβολή μᾶς κάνει νά πέσωμεν ἐντελῶς ἔξω ἀπό τόν στόχο, εἶναι καταγέλαστοι καί αὐτοί πού ἀσχολοῦνται μέ τήν ἀνύπαρκτον αὐτήν τέχνη (τοῦ ἀστρολόγου), καί ὅσοι πιστεύουν ἀνοήτως ὅτι αὐτοί ἔχουν τήν δύναμη νά γνωρίζουν τήν τύχην τῶν.
Τί εἶναι καί τά «ἀποτελεσματικά»; (22). Ὁ τάδε, λέγει, θά γίνει σγουρός εἰς τά μαλλιά καί λαμπρός εἰς τό βλέμμα, διότι ἐγεννήθη ὅταν ὁ ἥλιος ἦτο εἰς τόν ἀστερισμό τοῦ κριοῦ· καί τό ζῶο κριός τέτοια περίπου ὄψη ἔχει. Θά γίνει καί μεγαλόφρων, διότι ὁ κριός εἶναι ἡγετικό ζῶο. Ἀλλά καί ἀνοιχτοχέρης, καί εὔκολα θά κερδίζει· διότι τό ζῶο αὐτό καί δίνει τό μαλλί τοῦ εὐχαρίστως καί πάλι ἐνδύεται ἀπό τήν φύση εὐκόλως. Αὐτός πού ἐγεννήθη εἰς τόν ἀστερισμό τοῦ ταύρου θά γίνει, λέγει, βασανισμένος ἄνθρωπος καί δουλικός, διότι ὁ ταῦρος μπαίνει κάτω ἀπό ζυγό. Καί ὁ γεννημένος εἰς τόν ἀστερισμό τοῦ σκορπιοῦ θά ἔχει τήν τάση νά δαγκώνει, διότι θά ὁμοιάζει μέ αὐτό τό ζῶο. Ἐνῶ ὁ γεννημένος εἰς τόν ἀστερισμό τοῦ ζυγοῦ θά γίνει δίκαιος, διότι, καθώς γνωρίζομε, ἡ ζυγαριά φέρνει τήν ἰσότητα. Τί πιό γελοῖο ὑπάρχει ἀπό αὐτά;
Ὁ κριός, ἀπό τόν ὁποῖον συμπεραίνεις τήν μέλλουσα ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι τό ἕνα δωδέκατό του οὐρανοῦ, εἰς τό ὁποῖο ὅταν φθάσει ὁ ἥλιος, φθάνει εἰς τά ὅρια τῆς ἀνοίξεως. Καί ὁ ζυγός καί ὁ ταῦρος ἐπίσης, τό καθένα τούς εἶναι δωδεκατημόριο τοῦ λεγομένου ζωδιακοῦ κύκλου. Πῶς λοιπόν, ἀφοῦ λέγεις ὅτι ἀπ' ἐκεῖνα προέρχονται τά αἴτια ποῦ ρυθμίζουν τήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, προλέγεις τόν χαρακτήρα τοῦ ἤθους τῶν ἀνθρώπων ποῦ γεννῶνται ἀπό τά ἐπίγεια ζῶα; Διότι λέγεις ὅτι ὁ γεννημένος εἰς τόν ἀστερισμό τοῦ κριοῦ θά γίνει ἀνοιχτοχέρης, ὄχι ἐπειδή τέτοιο ἦθος δημιουργεῖ τό μέρος ἐκεῖνο τοῦ οὐρανοῦ πού λέγεται κριός, ἀλλ' ἐπειδή τέτοιον χαρακτήρα ἔχει τό πρόβατο. Γιατί λοιπόν ἀπό τό ἕνα μέρος μᾶς φοβερίζεις μέ τήν ἀξιοπιστία τῶν ἄστρων καί ἀπό τό ἄλλο προσπαθεῖς νά μᾶς πείσεις μέ τά βελάσματα; Διότι ἄν ὁ μέν οὐρανός πῆρε αὐτά τά ἰδιώματα καί τάς συνηθείας ἀπό τά ζῶα, τότε καί αὐτός ἐξαρτᾶται ἀπό ξένες ἐπιδράσεις, ἀφοῦ ἔχει τάς αἰτίας του ἀπό τά βοσκήματα. Ἄν ὅμως εἶναι γελοῖο νά τό πεῖς αὐτό, τότε εἶναι πολύ πιό γελοῖο νά προσπαθεῖς νά μᾶς πείσεις λαμβάνοντας ἐπιχειρήματα ἀπό τά πλέον ἄσχετα πράγματα. Ἀλλά αὐτές μέν οἱ σοφίες τῶν μοιάζουν μέ τά ὑφάσματα τῆς ἀράχνης, εἰς τά ὁποία ὅταν πιασθεῖ κανείς κώνωψ ἤ μύγα ἤ κάτι ἄλλο ἀνίσχυρο σάν αὐτά, μένουν δεμένα καί αἰχμάλωτα· ὅταν ὅμως τά ἀγγίσει ἕνα ἰσχυρότερο ζῶο, καί τό ἴδιο περνᾶ εὐκόλως ἀπό τό ἄλλο μέρος, καί τά ἀσθενῆ ὑφάσματα τά συντρίβει καί τά ἀφανίζει.
Καί δέν ἀρκοῦνται μόνο εἰς αὐτά, ἀλλά προχωροῦν καί εἰς ἐκεῖνα πού ἐξαρτῶνται καί κατευθύνονται ἀπό τήν προαίρεσή μας, (ἐννοῶ ἀκριβῶς τάς πράξεις τῆς ἀρετῆς καί τῆς κακίας), καί λέγουν ὅτι καί αὐτά ἔχουν τάς αἰτίας τῶν εἰς τά οὐράνια σώματα. Τό νά φέρω ἀντίρρηση εἰς αὐτούς, ὑπό ἄλλες μέν συνθῆκες θά ἦτο πολύ γελοῖο· ἐπειδή ὅμως πολλοί εἶναι προκατειλημμένοι ἀπό τήν ἀπάτη αὐτή, εἶναι προφανῶς ἀναγκαῖο νά μή προχωρήσω χωρίς νά πῶ κάτι.
Καί πρῶτα - πρῶτα ἄς τούς ρωτήσουμε τό ἑξῆς· Ἀλλάζουν ἤ δέν ἀλλάζουν ἀναρίθμητες φορές κάθε μέρα οἱ σχηματισμοί τῶν ἀστέρων; Διότι καθώς οἱ λεγόμενοι πλανῆτες κινοῦνται συνεχῶς καί περιφέρονται κυκλικῶς ἄλλοι μέν ταχύτερα, ὥστε νά φθάνουν καί νά ξεπερνοῦν τούς ἄλλους, ἄλλοι δέ βραδύτερα, συμβαίνει κατά τήν ἰδίαν πολλάκις ὥρα καί νά ἀντικρίζουν ὁ ἕνας τόν ἄλλο καί νά ἀποκρύπτονται ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλο· καί λέγουν ὅτι ἔχει πολύ μεγάλη ἐπίδραση εἰς τόν σχηματισμό τῆς τύχης τό νά μεσουρανεῖ κατά τήν στιγμή τῆς γεννήσεως ἀγαθοποιός ἤ κακοποιός ἀστήρ· καί ὅτι πολλάκις (οἱ Χαλδαῖοι) δέν μπόρεσαν νά προσδιορίσουν μέ ἀκρίβεια τόν μοιραῖο χρόνο πού ὑποδείκνυε γιά κάποιον ἄνθρωπο ὁ ἀγαθοποιός ἀστήρ, ἐπειδή τούς διέφυγε ἕνα δευτερόλεπτο, καί τόν ἀνέγραψαν εἰς τόν πίνακα τῆς κακοτυχίας. Ἀναγκάζομαι νά χρησιμοποιήσω τά ἴδια τῶν τά λόγια. Ἀλλά εἰς αὐτά ἀκριβῶς τά λόγια ὑπάρχει πολύ ἀνοησία καί πολύ περισσότερη ἀσέβεια.
Διότι ἐφόσον ὑπάρχουν κακοποιοί ἀστέρες, ὑποτίθεται ὅτι αἴτιος τῆς πονηρίας τούς εἶναι ὁ Δημιουργός τους. Διότι, ἄν μέν ἔχουν τό κακό ἐκ κατασκευῆς τους, ὁ Δημιουργός ἀποδεικνύεται δημιουργός του κακοῦ· ἐάν δέ γίνονται κακοί ἀπό τήν προαίρεσή τους, τότε πρῶτα- πρῶτα νά εἶναι ὑπάρξεις μέ προαίρεση, πού ἔχουν τάσεις ἐλευθέρας καί αὐτεξουσίους· τό νά λέγει ὅμως κανείς τέτοια ψεύδη διά τά ἄψυχα πράγματα εἶναι κάτι παραπάνω ἀπό τρέλα.
Ἔπειτα πόσο παράλογο εἶναι νά μή μοιράζεται τό κακό καί τό ἀγαθό εἰς τόν καθένα σύμφωνα μέ τήν ἀξία του, ἀλλά νά γίνεται κανείς ἀγαθοποιός, ἐπειδή γεννήθηκε εἰς τόν τάδε τόπο, καί ὁ ἴδιος πάλι νά γίνεται κακοποιός, ἐπειδή γεννήθηκε ὅταν μεσουρανοῦσε ὁ τάδε ἀστήρ, καί ἄν τύχει νά ξεφύγει ἐλάχιστα ἀπό τόν τάδε σχηματισμό τῶν ἀστέρων, νά ξεφύγει πάραυτα καί ἀπό τήν κακία; Καί τόσα μέν διά τό θέμα τοῦτο. Ἐάν σέ κάθε στιγμή τοῦ χρόνου ὁ ἀστήρ σχηματίζει μέ τούς ἄλλους διαφορετικό σχῆμα, κατά τίς ἀναρίθμητες αὐτές μεταβολές γίνονται οἱ σχηματισμοί τῶν βασιλικῶν γεννήσεων πολλάκις τῆς ἡμέρας, γιατί δέν γεννιοῦνται βασιλεῖς κάθε μέρα; Ἤ γιατί γενικῶς οἱ βασιλεῖς διαδέχονται τήν βασιλεία ἀπό τούς πατέρες τους; Καί φυσικά δέν εἶναι δυνατό νά κανονίσουν οἱ βασιλεῖς εἰς ποιόν σχηματισμό τῶν ἀστέρων θά γεννηθεῖ ὁ υἱός τους. Ποιός ἄνθρωπος δύναται νά κατευθύνει αὐτό τό πράγμα; Πῶς λοιπόν ὁ Ὀζίας γέννησε τόν Ἰωάθαμ; Πῶς ὁ Ἰωάθαμ τόν Ἄχαζ; Πῶς ὁ Ἄχαζ τόν Ἐζεκία; Καί πῶς κανείς ἀπό αὐτούς δέν συνέπεσε νά γεννηθεῖ εἰς ὥρα ποῦ γεννιοῦνται οἱ δοῦλοι; Ἔπειτα, ἄν ἀκόμη καί εἰς τίς πράξεις τῆς κακίας καί τῆς ἀρετῆς τά αἴτια δέν βρίσκονται εἰς τήν προαίρεσή μας, ἀλλά εἶναι ἀναπόφευκτα γεγονότα πού ὀφείλονται εἰς τήν μοίρα μας, τότε περιττοί καί οἱ νομοθέτες πού νομοθετοῦν τί πρέπει νά κάνουμε, περιττοί καί οἱ δικαστές πού τιμοῦν τήν ἀρετή καί τιμωροῦν τήν πονηρία. Διότι τό ἀδίκημα δέν εἶναι τοῦ κλέφτη, οὔτε τοῦ φονιά· διότι ἀσφαλῶς οὔτε καί ἄν ἤθελε μποροῦσε νά συγκρατήσει τό χέρι του, ἀφοῦ ἡ μοίρα πού τόν ἐξανάγκαζε νά κάνει αὐτές τίς πράξεις ἦτο ἀναπόφευκτος. Πιό γελασμένοι ἀπό ὅλους εἶναι ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τά ἐπαγγέλματα. Θά κερδίσει μέν ὁ γεωργός, χωρίς νά σπείρει καί χωρίς νά ἀκονίσει δρέπανο, θά ὑπερπλουτίσει ὁ ἔμπορος, εἴτε τό θέλει εἴτε ὄχι, ἀφοῦ ἡ εἱμαρμένη θά τοῦ συγκεντρώνει τά χρήματα. Οἱ μεγάλες ἐλπίδες τῶν Χριστιανῶν θά μᾶς γίνουν ἄφαντες, διότι οὔτε ἡ δικαιοσύνη θά βραβεύεται, οὔτε ἡ ἁμαρτία θά τιμωρεῖται, ἀφοῦ οἱ ἄνθρωποι δέν κάνουν τίποτε κατά τήν προαίρεσή τους. Διότι ὅπου ἐπικρατεῖ ἡ μοίρα καί ἡ εἱμαρμένη, δέν ὑπάρχει καμία ἀνταπόδοση κατά τήν ἀξία, πράγμα πού εἶναι ἀποκλειστικό γνώρισμα τῆς δικαιοκρισίας.
Ἔργα Μ. Βασιλείου, ΕΠΕ 4.
Σημείωση 22: Τά «Ἀποτελεσματικά» ἦταν κατά τήν ἀρχαιότητα βιβλία πού ἐξηγοῦσαν τά ποικίλα προγνωστικά.
Ἀπό τό https://agiameteora.net/index.php/paterika/2873-i-plani-tis-astrologias-m-vasileios